Dr. Teun Voeten is antropoloog en oorlogsfotograaf, gepromoveerd op het Mexicaanse drugsgeweld. Geheel ongesubsidieerd doet hij onderzoek naar de fentanylcrisis. Voor GS berichte hij eerder al uit Odessa, de VS en Mexico. Dit voorjaar keerde hij terug naar San Francisco om met eigen ogen te zien hoe het ervoor staat met de drugsbestrijding. Zomer 2026 zal zijn boek “Fentanyl. Sluipmoordenaar aan de Westkust” bij Ezo Wolf verschijnen .

Met twee drugsdoden per dag en duizenden verslaafden die als zombies door een verloederd centrum strompelen, is San Francisco het epicentrum van de fentanylcrisis aan de Westkust van de VS. Volgens velen komt dat door een ultra-progressieve beleid. Auteur Michael Shellenberger haalt in zijn controversiële boek San Fransicko. Why Democrats Ruin Cities hard uit naar een politiek die de stad tot een paradijs voor verslaafden, dealers, daklozen en criminelen maakte. Het beleid van harm reduction is doorgeslagen en ontaardt in het stimuleren van drugs, zowel gebruik als verkoop. Ook veel bewoners hebben genoeg van de overlast op straat. Actiegroepen pleiten voor een ander koers. En met succes. Er waait een conservatief briesje door het eens zo progressieve San Francisco.

Adriana is mijn gids in de wereld van verslaafden en daklozen in San Francisco. Ze is midden in de vijftig en gebruikt al 30 jaar crystal meth (maar wil niet op de foto, red.). Ze noemt zichzelf een functionele gebruiker: haar consumptie is minimaal en al jaren constant. Ze slaapt gewoon elke nacht en haalt niet zoals zware gebruikers 72 uur non stop door. Elke ochtend werkt ze in een buurtwinkel. "Die job houdt me in leven en geeft me een regelmaat die ik nodig heb."

Behalve meth gebruikt ze opioïden als downer. Pure fentanyl gebruikt ze zelden, dat vindt ze te gevaarlijk, ze heeft al vier keer een overdosis gehad. Medegebruikers wisten haar leven te redden door Narcan toe te dienen, de opioïdenblokker die niet alleen elke agent en hulpverlener, maar ook iedere weldenkende gebruiker standaard op zak heeft. Nu rookt Adriana vooral de zogenaamde M30 pillen. Ze verkruimelt ze op zilverpapier, houdt er een aansteker onder en zuigt de rook met een plastic rietje naar binnen. M30 pillen bevatten officieel 30 mg oxycodone, de beruchte painkiller die door Purdue Pharma genadeloos werd gepusht en die de opoïdencrisis veroorzaakte. Maar nu worden de pillen op grote schaal nagemaakt, vooral door Mexicaanse kartels, en zit er voornamelijk fentanyl in. De hoeveelheid kan enorm variëren en het gevaar van een overdosis ligt altijd op de loer. "Ik begin met een klein trekje," legt Adriana uit, "zodat ik merk hoe sterk het is. Mijn dealer is betrouwbaar: ik weet wat ik krijg en de kwaliteit is constant."

Gaat verder prima in de VS

De Verenigde Staten. The Land of the Free. The Home of the Brave. The Land of Opportunity. The Land of Liberty. U kent het allemaal wel. En het land van heel veel drugsellende, zombies op straat, naalden, gedoe, armoei, zwervers, troep, schooiers. Ontnuchterende kijkervaring in de nieuwste video van vlogger / reiziger Peter Santenello die als bijschrift meegeeft: "Of all the videos I’ve made in the world, from the slums of India to the hoods in Karachi, Pakistan, for some reason, this experience hit me the hardest." Uiteraard is het Kensington, Philadelphia, de wijk die u vast al wel kent van al die andere video's die gemaakt zijn over de City of Zombies, of van de fascinerende fotoserie die Teun Voeten maakte voor GeenStijl (deel 1, deel 2, deel 3, boek hiero). Er zijn zelfs allerlei livestreams waarop u live kunt meekijken in het spookhuis. Fentanyl. Doe maar niet he.

Verslag van de Fentanyl Crisis in de VS, in drie delen. Door Teun Voeten

Terug naar Kensington. Medio september 2022 kom ik weer aan in Philly, zoals geroutineerde reizigers het noemen. Een jaar na mijn eerste bezoek is het territorium der verdoolden en verdoemden alleen maar uitgedijd. Toen gebeurde het vooral op Kensington Aveneu, tussen drie metrostations, af en toe een zijstraatje. Nu is de zombiezone 5 metrostations lang en vier zijstraten diep.  De sfeer is ook harder en aggressiever. Meer ruzie, geschreeuw en kleine vechtpartijtjes. 

Een voorbijganger met wie ik aan de praat raak bevestigt dit. ‘Ik heb het hier op Kensington nog nooit zo erg gezien,’ zegt Pete. Het is een vriendelijk oude zwarte man met nog maar één tandenstomp in zijn mond. Ik nodig hem uit voor ontbijt in een van de zeldzame diners op Kensington. Pete bestel grits, een soort glibberige, grijze havermout maar dan gemaakt van maismeel. Ook nog drie spiegeleieren erbij die hij volspuit met tomatenketchup. Alles lekker fijnparakken en doormekaar husselen! Ik moet me vermannen als hij de brei met een grote lepel naar binen slurpt. Pete was vroeger verslaafd. Aan de meth en hero. Soms drie gram op een dag. Hij kreeg een zoon, zag dankzij God opeens het licht en kickte af. Cold Turkey. Al 44 jaar clean nu. ‘Elke dag bij het ontwaken dank ik de Here dat ik nog leef’, zegt Pete.

Verslag van de Fentanyl Crisis in de VS, in drie delen. Door Teun Voeten

De opioidencrisis

De opioïdencrisis slaat hard toe in Amerika. In totaal zijn daar sinds het begin van deze eeuw meer dan een half miljoen mensen overleden, een gigantisch aantal. In de Tweede Wereldoorlog sneuvelden er 290.000 soldaten. In 2020 bereikte het dodental het trieste record van 92.000. In 2021 werd dit record gebroken met rond de 110.000 doden. 

De opioïdencrisis is een ingewikkeld verhaal met sociaal-economische, medische, geografische en psychologische dimensies. Sam Quinones publiceerde in 2015 de klassieker Dreamland: The True Tale of America’s Opiate Epidemic. In 2021 verscheen het vervolg van dit boek waar hij ook de destructieve effecten van de crystal meth epidemie meenam: The Least of Us: True Tales of America and Hope in the Time of Fentanyl and Meth. Szalavitz schreef over de sociaalpsychologische dimensie Opioids Feel Like Love. That’s Why They’re Deadly in Tough Times. Ze verklaart hoe opioïden de aanmaak van neurotransmitters stimuleren, die op natuurlijke wijze vrijkomen als mensen een liefdesband aangaan, of het nu moederliefde is of een romantische band tussen minnaars. Het competitieve Amerika is natuurlijk een snoeiharde maatschappij met veel eenzaamheid. Sociale isolatie, verergerd door de coronapandemie, maakte volgens Szalavitz de groep kwetsbaren alleen maar groter en nog gevoeliger voor de verleiding that warm fuzzy feeling uit een potje. Dit is een van de aspecten van het narcokapitalisme, een neoliberaal systeem waarin drugs een onmisbaar accessoire zijn .